Dù tốt hay xấu, thói quen đều khó bỏ. Mỗi người chúng ta có thể cảm ơn bộ não của mình vì điều đó. Những hành vi thường ngày này được hình thành bởi một quá trình gọi là thói quen. Điều đó có nghĩa là bộ não của chúng ta sẽ thực hiện một hành động cụ thể tốt hơn theo thời gian.
Thói quen là gì?
Thói quen là một hành vi mà chúng ta thực hiện một cách tự động và thường xuyên, đến mức chúng trở thành một phần của cuộc sống hàng ngày mà không cần suy nghĩ hay cố gắng ý thức để thực hiện. Các thói quen được hình thành thông qua lặp đi lặp lại các hành vi và cuối cùng được não bộ lưu lại, giúp con người thực hiện các nhiệm vụ mà ít hoặc không cần sử dụng đến năng lượng tinh thần.
Thói quen giúp giảm bớt gánh nặng cho não bộ, cho phép chúng ta tập trung vào các suy nghĩ và hoạt động phức tạp hơn. Thói quen có thể có ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực đến cuộc sống của chúng ta tùy thuộc vào bản chất và kết quả của chúng.
Trên thực tế, người ta ước tính rằng có tới 70% hành vi lúc thức của chúng ta được tạo thành từ hành vi theo thói quen – nhà khoa học thần kinh Andrew Huberman cho biết.
Thói quen đến từ đâu?
Thói quen được học một cách có ý thức hoặc vô thức. Đây là cách não bộ của chúng ta lập trình các hành vi và hành động nhất định để thực hiện chúng một cách tự động hơn mà không cần suy nghĩ quá nhiều. Bằng cách tự động hóa một số hành vi, não bộ giải phóng không gian để tập trung vào những vấn đề quan trọng hơn.
Một khi một thói quen đã được hình thành, việc thay đổi nó có thể rất khó khăn. Điều đó là bởi vì việc tạo ra một thói quen có nghĩa là đã có sự thay đổi trong hệ thần kinh. Hệ thần kinh kiểm soát mọi thứ trong cơ thể chúng ta; nó là trung tâm chỉ huy. Thông qua khả năng tái cấu trúc thần kinh, não bộ của chúng ta có thể tái cấu trúc và thay đổi chính nó.
Khả năng tái cấu trúc thần kinh là khả năng của một mạng lưới thần kinh để phát triển và tổ chức lại, khiến cho não bộ hoạt động khác đi so với trước. Khi tạo ra những thói quen tốt, chúng ta cố ý tái dây điện não bộ thông qua tái cấu trúc thần kinh tự định hướng.
Tầm quan trọng của những thói quen tốt
Cải thiện sức khỏe
Bằng cách duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, ăn nhiều trái cây, rau xanh và ngũ cốc nguyên hạt, cơ thể được cung cấp đầy đủ dưỡng chất cần thiết. Thêm vào đó, tập thể dục thường xuyên giúp tăng cường sức khỏe tim mạch, xương khớp và giảm stress. Ngủ đủ giấc cũng không kém phần quan trọng, bởi giấc ngủ giúp tái tạo năng lượng, tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ sự phục hồi của cơ thể. Những thói quen này không chỉ giúp chúng ta tránh xa bệnh tật mà còn là cơ sở để có một tinh thần sảng khoái, tích cực.
Tăng hiệu quả làm việc
Những thói quen tốt như quản lý thời gian và tổ chức công việc gọn gàng tạo ra một môi trường làm việc lý tưởng, giúp tăng năng suất và chất lượng công việc. Khi chúng ta biết cách phân bổ thời gian hợp lý và giảm thiểu sự phân tâm, mỗi ngày làm việc trở nên hiệu quả hơn, đồng thời giúp giảm căng thẳng và áp lực công việc. Song đó, tổ chức công việc một cách khoa học không chỉ giúp nắm bắt được tổng quan công việc mà còn hỗ trợ trong việc ưu tiên và hoàn thành công việc nhanh chóng, chính xác hơn.
Phát triển bản thân
Thói quen liên tục tốt hơn thông qua học tập, đọc sách giúp mỗi người phát triển bản thân. Việc tiếp thu kiến thức mới và suy ngẫm về các vấn đề xã hội, khoa học, văn hóa giúp mở rộng tầm nhìn và sâu sắc hơn trong suy nghĩ. Bên cạnh đó, thói quen này cũng tạo điều kiện cho việc phát triển các kỹ năng cá nhân như phân tích, lập luận và giải quyết vấn đề. Qua đó, mỗi người không chỉ trở nên thông thái hơn mà còn có khả năng thích nghi, đối phó hiệu quả với các thách thức trong cuộc sống hiện đại.
Cải thiện các mối quan hệ
Trong các mối quan hệ, thói quen lắng nghe, thấu hiểu và tôn trọng người khác là chìa khóa để xây dựng, duy trì những mối quan hệ lành mạnh và bền vững. Sự chân thành và sẵn sàng thể hiện sự quan tâm không chỉ làm cho người khác cảm thấy được trân trọng mà còn giúp xây dựng niềm tin và sự gắn kết.
Đạt được mục tiêu
Khi phát triển thói quen tốt, chúng ta tạo ra một chuỗi các hoạt động tự động, giảm bớt gánh nặng cho não bộ. Nó giúp giải phóng tinh thần để tập trung vào việc cải thiện và đổi mới thay vì chỉ duy trì hoạt động. Ví dụ, một người có thói quen tốt về quản lý thời gian sẽ hiệu quả hơn trong việc hoàn thành nhiệm vụ, dẫn đến tiến bộ đều đặn hơn trong các mục tiêu dài hạn.
Thêm vào đó, thói quen tốt cũng hỗ trợ xây dựng tính kỷ luật, từ đó nâng cao khả năng chịu đựng và vượt qua thử thách, điều này cực kỳ quan trọng để đạt được bất kỳ mục tiêu lớn nào. Cuối cùng, sự ổn định và dự đoán được mà thói quen mang lại tạo ra một môi trường lý tưởng cho sự phát triển cá nhân và chuyên môn, đẩy nhanh quá trình tiến tới thành công.
Làm thế nào để bắt đầu một thói quen mới?
Hãy tập trung vào cách chúng ta có thể phát triển những thói quen tốt của riêng mình. Cho dù đó là bắt đầu bằng việc tập thể dục hay giảm thời gian sử dụng thiết bị có kết nối internet, những mẹo này có thể giúp bắt đầu một thói quen mới.
-
Quyết định: Hãy suy nghĩ về những gì bản thân muốn đạt được và quyết định xem thói quen nào có thể giúp chúng ta đạt được điều đó. Ví dụ, nếu muốn cải thiện sức khỏe của mình, có thể chọn tập thể dục thành một thói quen mới.
-
Hãy cụ thể và thực tế: Để thói quen “bám chặt”, điều quan trọng là phải cụ thể. Thay vì nói “Tôi sẽ tập thể dục nhiều hơn”, hãy xác định tần suất và mức độ chúng ta sẽ tập thể dục. Có thể bắt đầu bằng cách đặt mục tiêu tập thể dục năm lần mỗi tuần trong 30 phút.
-
Khởi đầu nhỏ: Bắt đầu từ việc nhỏ và tăng dần nỗ lực. Nếu mới bắt đầu tập thể dục, đừng mong đợi mình sẽ chạy marathon trong một tháng. Để duy trì động lực, hãy chắc chắn biến nó thành điều chúng ta có thể đạt được.
-
Hãy biến nó thành một phần trong lịch trình: Để cam kết thực hiện nó, hãy sắp xếp thời gian cho thói quen mới. Nếu quyết định tập thể dục bốn lần, hãy đánh dấu thời điểm đó vào lịch của bản thân. Việc đưa vào lịch trình sẽ khiến nó trở thành một phần trong danh sách việc cần làm hàng ngày.
-
Bám chặt vào nó: Đặt mục tiêu cho bản thân và bám sát kế hoạch. Đừng để những phiền nhiễu hoặc cảm xúc ngăn cản chúng ta gắn bó với thói quen mới của mình. Càng lặp lại một hành vi thì nó sẽ càng dễ dàng hơn. Đừng bỏ cuộc!
-
Hãy cho người khác biết ý định của mình: Nói với người khác về quyết định của mình, điều đó sẽ tạo ra một mạng lưới hỗ trợ. Khi mọi người khuyến khích và hỗ trợ chúng ta, nó có thể tạo ra sự khác biệt khi đề cập đến mục tiêu hoặc thói quen mới.
Xây dựng 7 thói quen tốt để trở nên tốt hơn
Cuốn sách "7 Thói Quen Hiệu Quả" của Stephen R. Covey đã trở thành một trong những tác phẩm kinh điển trong lĩnh vực phát triển bản thân và quản lý. Mỗi thói quen được thiết kế để xây dựng năng lực cá nhân và cải thiện khả năng tương tác hiệu quả với người khác. Stephen R. Covey từng nói: “Nếu bạn áp dụng dù chỉ một trong 7 Thói quen ngay hôm nay, bạn có thể nhận thấy những kết quả tức thời; nhưng đây là một hành trình trọn đời – một lời hứa của cuộc sống.”
Thói quen 1. Sống kiểu kiến tạo
Thói quen này là nền tảng của sự tự chủ cá nhân. Khi chủ động, chúng ta nhận thức rõ rằng có thể kiểm soát phản ứng của mình đối với các tình huống và hành động của người khác. Điều này khác với việc phản ứng một cách thụ động, khi chúng ta để cho hoàn cảnh quyết định cách chúng ta cảm thấy và hành động. Chủ động giúp mỗi người nhận ra rằng họ có trách nhiệm trong việc tạo ra cuộc sống của chính mình và không đổ lỗi cho hoàn cảnh hay người khác. Thói quen này đặc biệt quan trọng trong việc xây dựng lòng tin và tạo dựng mối quan hệ lành mạnh.
Thói Quen 2. Bắt đầu bằng đích đến
Thói quen thứ 2 củng cố ý tưởng về việc sống và làm việc theo một kế hoạch có mục tiêu, hình dung ra kết quả trước khi bắt tay vào làm. Việc xác định rõ ràng những gì muốn đạt được trong cuộc sống, từ sự nghiệp đến các mối quan hệ cá nhân, cho phép chúng ta hình thành nên một tầm nhìn rõ ràng sẽ hướng dẫn mọi quyết định và hành động của mình. Nó cũng giúp phân biệt được những gì quan trọng thực sự so với những gì chỉ làm phiền nhiễu, giúp mỗi người dành thời gian và năng lượng cho những gì có giá trị nhất.
Thói Quen 3. Ưu tiên điều quan trọng
Thói quen này cho rằng nên ưu tiên cho những công việc có ý nghĩa nhất đối với các mục tiêu lớn của chúng ta. Covey đưa ra bốn phân loại hoạt động – quan trọng & khẩn cấp, quan trọng nhưng không khẩn cấp, không quan trọng nhưng khẩn cấp, và không quan trọng & không khẩn cấp. Việc tập trung vào các hoạt động quan trọng nhưng không khẩn cấp, như phát triển bản thân và xây dựng mối quan hệ, sẽ dẫn đến sự thành công lâu dài và bền vững.
Thói Quen 4. Tư duy cùng thắng
Tư duy cùng thắng Win - Win, tức là mình thắng và đối phương cũng thắng, tư duy này có thể sẽ khó hiểu. Bởi trong mọi cuộc tranh đua, có người thắng thì phải có kẻ thua, tuy nhiên, nếu trong đầu mỗi người ai cũng mang suy nghĩ nhất định phải thắng thì luôn bị căng thẳng với cảm giác cuộc đời mình là một trận chiến. Với suy nghĩ mình thắng – đối phương thua được biểu hiện thông qua việc lợi dụng người khác về tinh thần hoặc vật chất cho mục đích ích kỷ của bản thân, làm lợi cho mình mà thiệt hại cho người khác.
Ngoài tư duy “Mình thắng – Đối phương thua” ra còn bao gồm: Mình thua - Đối phương thắng và Mình thua - Đối phương thua.
Tư duy “Mình thua – Đối phương thắng” sẽ khiến chúng ta dễ dàng đầu hàng, nhu nhược, không thể hiện được một cách rõ ràng những suy nghĩ bên trong của bản thân. Còn với tư duy “Mình thua – Đối phương thua”, sẽ dễ nảy sinh khi cả hai người đều mang tư tưởng “Mình thắng – Đối phương thua”. Nếu cả mình và đối phương đều có cùng suy nghĩ là phải thắng bằng mọi cách, thì cái tôi của cả hai sẽ tác động lẫn nhau, dẫn đến việc thất bại.
Chính vì vậy, để có một mối quan hệ hợp tác lâu dài, bền vững, Stephen R. Covey khuyên mỗi người không nên đề cao vấn đề thắng thua trong công việc, cuộc sống. Tư duy cùng thắng chỉ ra rằng, mỗi người đều có thể tạo dựng được các mối quan hệ hợp tác, đôi bên cùng có lợi.
Tư duy cùng thắng đòi hỏi mỗi cá nhân cần cân bằng giữa lòng can đảm và sự cân nhắc. Có ba đặc điểm tính cách quan trọng cần thiết cho tư duy này bao gồm:
- Chính trực: Gắn kết với giá trị, cam kết, cảm xúc của bản thân
- Sự chín chắn: Biết bày tỏ những ý tưởng, cảm xúc của mình với sự can đảm, cân nhắc với những ý tưởng, cảm xúc của đối phương
- Tinh thần rộng lượng: Luôn tin rằng không cần phải tranh giành hay làm mọi cách để có được thứ mình muốn.
Thói Quen 5. Thấu hiểu rồi được hiểu
Thói quen số 5 là một trong những nguyên tắc cốt lõi để xây dựng và duy trì các mối quan hệ hiệu quả. Thói quen này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lắng nghe một cách chân thành và toàn diện trước khi cố gắng truyền đạt ý tưởng và cảm xúc của bản thân.
Covey cho rằng, để thực sự hiểu người khác, chúng ta cần phát triển kỹ năng "lắng nghe chủ động" (active listening). Lắng nghe chủ động không chỉ đơn thuần là nghe những gì người khác nói, mà còn phải hiểu ý nghĩa và cảm xúc đằng sau lời nói đó. Đòi hỏi sự tập trung cao độ và khả năng đồng cảm, tức là đặt mình vào vị trí của người kia để hiểu họ từ góc nhìn của họ, không phải từ góc nhìn của bản thân.
Thói Quen 6. Cùng tạo cách mới
Thói quen này khuyến khích việc tìm kiếm sự hợp tác và làm việc nhóm để tạo ra những kết quả tốt hơn mà cá nhân không thể đạt được một mình. Thói quen số 6 này dựa trên ý tưởng rằng “tổng lớn hơn tổng các phần”, tức là kết quả của sự hợp tác sẽ tốt hơn nhiều so với sự cộng gộp của từng đóng góp riêng lẻ. Việc tạo ra sự hợp tác này đòi hỏi một mức độ tôn trọng và mở lòng đối với quan điểm, ý kiến của người khác, cũng như khả năng đặt những lợi ích chung lên trên các mục tiêu cá nhân. Thông qua sự hợp tác, các nhóm có thể giải quyết vấn đề một cách sáng tạo và đạt được mục tiêu chung.
Thói Quen 7. Rèn mới bản thân
Thói quen cuối cùng này nhắc nhở chúng ta về sự cần thiết của việc duy trì và cải thiện bản thân liên tục trong 3 lĩnh vực chính: thể chất, tinh thần, trí tuệ. Tác giả khuyên mỗi người nên dành thời gian để rèn luyện bản thân, thói quen này nằm xung quanh các thói quen khác trong mô thức 7 thói quen, đưa 6 thói quen còn lại vận dụng vào cuộc sống.
Song đó, cần đổi mới những mối quan hệ xã hội, tình cảm. Những điều này mang lại kết quả tối ưu khi xử lý cả 4 mặt này một cách cân bằng, xem nhẹ mặt nào cũng sẽ tác động tiêu cực đến các mặt còn lại.
Cách từ bỏ những thói quen xấu
-
Nhận thức rõ ràng về thói quen: Đầu tiên, cần xác định rõ thói quen tiêu cực mà bản thân muốn thay đổi và hiểu rõ tác động của nó đến cuộc sống hàng ngày.
-
Tìm hiểu nguyên nhân: Hiểu được điều gì khiến bản thân duy trì thói quen này có thể giúp chúng ta tìm cách hiệu quả để đối phó. Đôi khi thói quen tiêu cực là phản ứng đối với căng thẳng hoặc cảm xúc tiêu cực.
-
Thay thế bằng thói quen tích cực: Khi từ bỏ một thói quen xấu, hãy thay thế nó bằng một thói quen tốt. Ví dụ, nếu muốn bỏ hút thuốc, bạn có thể thử tập thể dục mỗi khi có cảm giác muốn hút thuốc.
-
Thiết lập mục tiêu rõ ràng, cụ thể, khả thi: Đặt mục tiêu cụ thể, đo lường được và dễ đạt được sẽ giúp bản thân có động lực hơn trong quá trình từ bỏ thói quen xấu.
-
Chấp nhận sai lầm: Thay đổi thói quen không phải là một quá trình ngay lập tức và đôi khi chúng ta còn có thể mắc sai lầm. Quan trọng là cần phải kiên nhẫn và không từ bỏ mục tiêu của mình.
-
Giám sát tiến trình: Ghi chép lại tiến trình có thể giúp chúng ta nhận thấy được những tiến bộ, dù là nhỏ, và giữ cho bản thân luôn ở trạng thái tích cực.
Giải pháp đào tạo “7 Habits” của FranklinCovey
Năm 2014, sau 25 năm triển khai giải pháp “7 THÓI QUEN HIỆU QUẢ” trên toàn thế giới, FranklinCovey đã nghiên cứu và đưa ra phiên bản mới nhất của giải pháp này – phiên bản 4.0. Đây được xem là một kiệt tác trong lĩnh vực đào tạo. Vì giải pháp này không chỉ là chương trình đào tạo dành cho doanh nghiệp có ảnh hưởng nhất mọi thời đại mà còn là một hành trình khai phá, đào luyện dành cho cá nhân đầy thách thức mà cũng rất thú vị cho lãnh đạo ở mọi cấp độ.
Giải pháp đào tạo “7 Habits” dựa trên cuốn sách nổi tiếng “The 7 Habits of Highly Effective People / 7 Thói quen hiệu quả”, được dịch ra hơn 50 ngôn ngữ, với 40 triệu bản in và 1 triệu bản audio, trở thành cuốn sách về quản trị bán chạy nhất và có ảnh hưởng nhất mọi thời đại.
Chương trình này đã góp phần phát triển lãnh đạo và kiến tạo văn hóa cho hàng trăm triệu người ở 167 quốc gia trên thế giới. Hiện nay đã có hơn 90% tập đoàn trong “Top Fortune 100” và 75% tập đoàn trong “Top Fortune 500” chọn giải pháp “7 Habits” để phát triển lãnh đạo và đội ngũ của mình.
>> Xem chi tiết chương trình tại: 7 Habits
Thói quen là những hành vi lặp lại thường xuyên, định hình nên lối sống và khả năng thành công của mỗi người. Nhận thức được vai trò của các thói quen có thể giúp chúng ta phát triển bản thân một cách hiệu quả. Duy trì những thói quen tốt không chỉ cải thiện sức khỏe mà còn tăng cường năng suất làm việc và chất lượng cuộc sống. Trong bối cảnh hiện đại, việc tự giác hình thành và duy trì những thói quen này là chìa khóa để đạt được cân bằng và thực hiện thành công các mục tiêu cá nhân.
